Trots en leegte

Na de vorige weblog van 25 mei, waarin ik mijn reacties op het radio-interview verwoord, is er een nieuwe reactie langsgekomen, namelijk mezelf helemaal fantastisch vinden (narcistische reactie). Ik zie dat als een variant op de voorgaande reacties van stress en de criticus.

In de zelfpsychologie^[1] het narcistische zelf een structuur in iemands zelfervaring. Normaal narcisme is een ontwikkelingsfase in de kindertijd en leidt tot een realistisch zelfgevoel, doelstellingen en idealen. In het volwassen leven gaat het om een overdreven gevoel van grootsheid of bijzonder zijn, samengaand met arrogantie en ongevoeligheid of juist grote gevoeligheid voor de waardering van anderen.^[2] Kern is dat het gevoel van grootsheid niet aangetast mag worden en voortdurend bevestigd moet worden. Die noodzaak voor bevestiging kan verschillende vormen aannemen, zoals alleen met ‘bijzondere’ mensen om willen gaan, alleen door de beste trainer/arts/leraar bijgestaan willen worden, woedend reageren op kritiek of de kritiekgever helemaal afkraken en het contact verbreken.

Golfbeweging

Terugkijkend kan ik de hele golfbeweging zien van afgelopen twee weken. Het begon met de schrik om uitgenodigd te worden voor een interview. Dit activeerde een stressresponse. Na het interview werd de criticus actief. Na een paar dagen van herstel en realisme werd de narcist in mij actief.

De stressreacties heb ik hanteerbaar gemaakt door er bij te blijven (mindfulness) en het gesprek voor te bereiden. Door hulp te vragen en onder ogen te zien dat ik hier wat te leren heb, was er geen sprake van narcisme. De criticus ken ik en liet ik gewoon uitrazen zonder er te veel aandacht aan te geven.

Terugkijkend startte de narcistische fase afgelopen dinsdag. Mede door leuke reacties van cursisten van mij. En ook omdat ik me ging ontspannen met dat ik tevreden was.

Onderliggende leegte

Zijnsoriëntatie kijkt naar al deze reacties als een poging om een onderliggende leegte te bedekken. Leegte in de zin van psychologische leegte, niet een existentiële of spirituele leegte. Leeg staat hier voor het niet aanwezig kunnen zijn bij een gemis en daardoor geen eigen vorm aan kunnen nemen. Het is op psychologisch niveau leeg zijn van zelf, doordat er geen zelfstructuur gevormd is op een bepaald terrein.

De leegte waar het bij mij om draait is ‘iets niet kunnen’. Psychologisch staat dat gelijk met ‘niet van waarde zijn’. Dat betekend dat er dan niet van mij gehouden kan worden, een gemis van steun. Elk appèl om iets te presteren kan deze leegte activeren. Daarmee kan ik de stressresponse snappen, het is een fysiologische reactie op de psychologische/kinderlijke angst van niet gesteund zijn.

De criticus en de narcistische reactie zijn te snappen als pogingen om wel goed te zijn. De criticus doet dat door vooral op alle gebreken te wijzen en te pushen om daar iets aan te doen. De narcist door domweg alle gebreken te ontkennen en alleen bezig te zijn met zich fantastisch voelen.

Ik ken verder nog een teruggetrokken reactie: passief en hopeloos worden. Iets wat in het hele proces tussendoor af en toe de kop op stak. In Zijnsoriëntatie termen zijn de eerder genoemde reacties vormen van strategisch gedrag: een actieve poging om in de buitenwereld het gemis te herstellen. Zie voor details over dit onderwerp de literatuur^[3] en de structuur over teruggetrokken en strategisch zelf.

Dankwoord

Met dank aan Muike Mutsaers voor de leerbegeleiding van de afgelopen jaren waarin we intensief gewerkt hebben met mijn narcistische tendensen en het broze zelfbeeld dat daaronder ligt. En met de spirituele discipline om daar midden in te gaan staan en het te herkennen als pogingen om heelheid te leven. In die zin zijn de psychologische leegte en het neurotische gedrag van de psyche om daar mee te dealen al helemaal perfect.

---

^[1] Wolf, M.H.M. de (2002). Inleiding in de psychoanalytische psychotherapie: ontwikkeling, psychopathologie, diagnostiek en behandelvormen (2^de druk). Bussum: Uitgeverij Coutinho. Blz. 66-78.

^[2] Blz. 168 uit bovenstaand boek.

^[3] Paula van Lammeren, Rianne van Rijsewijk (2002). Geïnspireerd leven en werken: over de vreugde en vrijheid van zijn. Utrecht/Antwerpen: Servire.

Het orgineel van deze weblog staat op www.dezilverster.nl/blog.php?a=2009-05-31.
Copyright © Peter Hofstee, de Zilverster Coaching. Alle rechten voorbehouden.

Radio interview – spelen met stress

Ik kreeg, out of the blue, een uitnodiging voor een radio interview op Amsterdam FM (zie het transcript). Ik vond het voortraject, het gesprek zelf, en ook mijn eigen reacties na afloop van het gesprek een goede training in omgaan met leven in het moment zelf en met stress. Want, ik vond het spannend!

Schrik en herstel

Zaterdag 16 mei kreeg ik een email van Gwen Hostege, van Amsterdam FM, met de vraag om iets over mijn activiteiten te vertellen. Ik las deze email ’s avonds, na een inspirerende studiedag over hechting en relatietherapie. Mijn eerste reactie was schrik. Ik heb het maar een nacht laten liggen. De zondagochtend na de meditatie herinnerde ik mij dat ik in het najaar benaderd was voor een interview (door de RVU, voor het TV programma ‘niet gelukkig geld terug’) en toen hield ik het af. Ik had allerlei ‘goede’ redenen, maar later had ik er spijt van. Dan maar bang zijn en eventueel mislukken. Liever daar mee dealen, dan met het veilig houden voor mezelf.

Ik besloot ook dat het handig was om steun te vragen. Gewoon realistisch zijn dat ik geen media-ervaring heb en hulp kan gebruiken. Dit gaat in tegen mijn neiging dat ik alles al moet kunnen en de aanname daaronder dat ik anders niet de moeite waard ben. Ik moest direct aan een vriend van mij denken, Harry Brockhus. Harry was bereid om me bij te staan en ik voelde me ontspannen.

Ik heb Gwen die zondag teruggemaild en heb haar maandag gebeld om te horen wie het is. De vragen die ik had ben ik al weer vergeten. Bij nader inzien waren die niet zo belangrijk. Ik wilde mezelf geruststellen door te voelen met wie ik te maken had. Verder heb ik nog een stukje van het programma van een vorige donderdag beluisterd via het internet en dat kwam me goed over.

Voorbereidingen: stress

Het interview was op donderdag en in de loop daar naar toe begon ik me af te vragen wat ik zo te vertellen heb. Ik heb mezelf veel geplaagd met: ‘onbenullig’ of ‘veel te vaag’ en angstbeelden van wat er allemaal mis kan gaan in een interview. Ik mediteer graag en regelmatig en mijn manier om met dit soort zaken om te gaan is ze mee te nemen in de meditatie. Ik neem de laatste maanden een fase in de meditatie waarbij ik ten volle aanwezig ben in wat er in mij rondgaat. Ik ‘kijk’ er recht in en herken het als één van de sensaties die langskomen. Het ene moment een ademhaling, dan een denigrerende gedachte. Het volgende moment het geluid van een vogel (ik mediteer in de tuinkamer), dan de heftigheid van angst. Er is geen verschil in gewaarzijn daarvan. Het zijn vormen van leegte.

Voorbereidingen: elevator pitch

Nog niet zo lang geleden had ik informatie gekregen over een workshop voor het schrijven van een elevator pitch. Die workshop heb ik niet gevolgd, maar ik had wel – via de website van het NOBCO – de sheets bemachtigd. Een elevator pitch is een korte boodschap van 100 woorden met een lengte van 40 seconden waarin je verteld wie je bent, wat je doet en wat de ander daar aan heeft. Verder moet het nog je eigen enthousiasme uitstralen. Naast de sheets heb ik nog twee websites gebruikt om me te helpen: www.lancelots.nl en www.carrieretijger.nl.

Ik heb alle tijd die ik over had, naast de sessies en cursussen die ik geef, besteed aan de voorbereiding. Naarmate het tijdstip vorderde liep de stress op. Ik dank de meditatie dat de stress er mocht zijn. Om zo mijn concentratie te versterken om me voor te bereiden. Het gesprek met Harry confronteerde me met hoe lastig ik het vind om in eenvoudige woorden uit te leggen wat ik nu precies doe en wat iemand anders daar aan heeft. Hij bracht me op de idee van de pauzeknop in je hoofd, het genieten en je gelukkiger voelen.

Onderweg

Kortom, ik was voorbereid, had een openingszin bedacht en nog een zin om mee af te sluiten. Een half uur voordat ik weg moest besloot ik nog mijn tanden te poetsen en een schone blouse te strijken. Niet dat iemand me ziet op de radio en niet dat ik met mijn uiterlijk bezig ben – eerder te weinig volgens vriendinnen – maar ik wilde leuk voor de dag komen.

Uiteindelijk ging ik later weg dan bedoeld, maar stevig doorfietsend naar de Centrale Bibliotheek bij het centraal station kwam ik daar toch nog 20 minuten te vroeg aan. Aangekomen in de studio tref ik daar Stef de Beurs aan, ook wachtend op een interview en, als de muziek draait, komt Gwen Holstege zich voorstellen. Ze stelt voor, aangezien ik zo vroeg ben, om er maar direct bij te komen zitten.

Ik kon ondertussen door de spanning niet heel goed nadenken en beslissen, dus heb ik er maar mee ingestemd. Of dat het juiste was of niet zal ik nooit achterkomen, het gaf me in ieder geval de gelegenheid om aan de situatie te wennen, want de focus ging eerst naar Stef en zijn werk.

Interview

Het interview zelf ging in zo’n tempo, dat ik geen tijd ervoer om na te denken. Ik had trillende handen, zweette stevig en merkte dat ik weg wilde. Ik had moeite om naar Stef te luisteren en de vragen te snappen. Het hielp dat ik bewust mijn adem kon voelen en mijn aandacht naar het zitten op de stoel bracht. Maar dan nog, dat tempo, proberen om snel en juist te antwoorden, te reageren op wat Stef inbracht, niet teveel pauzes, geen ‘eh’ zeggen.

Ik ben van mezelf wat teruggetrokken, invoelend, neem de tijd om antwoorden te formuleren, breng nuance aan. Dus zeker niet snel, ad rem, ponerend, direct met een antwoord klaar. Als ik de opname terugluister, dan valt me de haast op waarmee ik reageer. En dat ik mijn eigen lijn niet gevolgd heb. Het ging vooral over stress, maar ik heb het bewustzijnswerk overgeslagen en over Zijnsoriëntatie, toch mijn basis, geef ik een slordig antwoord.

O ja, mijn openingszin en slotzin zijn helemaal niet langs gekomen. En natuurlijk stelt de interviewster vragen die ik niet had voorbereid. Zo gaat dat kennelijk.

Criticus en bekkaf

Na afloop heb ik nog een kort en leuk gesprek met Stef. Ik merk dat ik ondertussen alleen maar kritiek heb op mezelf, de antwoorden die ik gaf afkeur, mezelf stom vind, et cetera. Maar goed, ik geef mijn meditatieles in Aurora en tijdens deze les valt me op hoe moe ik me voel. Na afloop heb ik nog mijn raw-food support groep en kan ik weinig inhoudelijks vertellen over het interview. Gelukkig ken ik dit van mezelf. Als die criticus in mijn hoofd eenmaal bezig is, dan weet ik dat het niet klopt, maar ik kan nog niet een ander geluid laten horen. Behalve dan, me er niet aan storen, rustig aan doen en wachten tot zij – mijn criticus is vrouwelijk – wat bedaard is. Ik ben wel weer geschrokken van haar heftigheid.

Ik heb die nacht heel lang geslapen. Gelukkig was het goede vrijdag en hoefden de kinderen niet naar school. Ik heb die vrijdag niet veel gedaan, behalve de opname van internet afgehaald. Mezelf terugluisteren leek me vreselijk en kon ik ook niet. Diezelfde avond ben ik samen met de kinderen naar bed gegaan, rond half negen. Ik heb elf uur geslapen. Zo slopend was deze ervaring kennelijk voor mij.

Herstel

Die zaterdag heb ik veel tijd genomen om boodschappen te doen en huishoudelijke taken. Ik was nog steeds moe, maar begon weer wat zin te krijgen. Dus ik ben bezig gegaan met het bewerken van de opname (omzetten naar mp3, muziek eruit knippen). En ik had zowaar zin om eens naar mezelf te luistern. En dat viel me reuze mee. Los van de puntjes die ik eerder noemde, van gebrek aan rust bij mezelf en mijn eigen lijn te veel loslaten.

Wat overblijft, is een goed gevoel, waardering voor mezelf, een leerervaring en een aantal korte punten om mijn werk beter over te brengen (met dank aan Harry Brockhus).

Ook ben ik heel blij dat ik een mailing rondgestuurd heb over het interview. Daardoor kreeg ik veel steunende reacties vooraf en een aantal leuke reacties achteraf.

Het orgineel van deze weblog staat op www.dezilverster.nl/blog.php?a=2009-05-25.
Copyright © Peter Hofstee, de Zilverster Coaching. Alle rechten voorbehouden.

Veiligheid is een illusie

Na de aanslag op ons Koninklijk Huis, op Koninginnedag 2009, wil ik graag wat schrijven over de roep om meer veiligheid op allerlei terreinen in de samenleving. Ik snap de geschoktheid, was ik ook, en ook het verlangen dat dit niet meer zal gebeuren. En ik ben van mening dat het leven fundamenteel onzeker is. Niet alleen omdat de dreiging van een eenling zo moeilijk aan te pakken is of dat een terroristische cel lastig te ontdekken en infiltreren is. Ook niet omdat statistisch gesproken de kans dat je een ongeluk krijgt vele malen groter is dan de kans dat je slachtoffer wordt van een aanslag. Zo komt op de site van consument en veiligheid de categorie aanslag helemaal niet eens voor. Wel sport, verkeer, werk en vrije tijd.

Ziekte, lijden en dood

Maar volgens mij zit het fundamenteler. Om te beginnen zijn mensen nu eenmaal kwetsbaar voor ziekten. Ze worden oud en ziek en gaan uiteindelijk dood. U, ik, wij allemaal doorlopen dat proces. Dit proces, op wat voor manier dan ook, is niet te stoppen.

Menselijke kwetsbaarheid

Fundamenteler dan dat ben ik als mens kwetsbaar. Iedereen, die toevallig een mes heeft kan mij van achteren neersteken. En ik kan daar niets tegen doen. Ik liep gisteren op het Amstelstation en moest door een groepje slenterende jongeren lopen. Ik bedacht me in een flits dat ik weerloos zou zijn als ze het op mij gemunt zouden hebben. Er gebeurde natuurlijk helemaal niets, maar het maakte me kort bewust van mijn kwetsbaarheid.

Elk moment is fris

Nog fundamenteler is dat elk moment nieuw en fris is. Longchenpa^[i] schrijft over het ‘snel bewegend ongerept gewaarzijn’^{(p 16)} en dat ‘wat verschijnt nooit wordt wat het lijkt te zijn’^{(p 23, 24)}. Zoals ik dat snap is dat er voortdurend impulsen in mijn geest verschijnen: emoties, gedachten, tjilpende vogels, het gezoem van een mug. En als ik daar helemaal zonder vooringenomenheid bij blijf, dan is het elke keer weer een verrassing wat er nu zal gebeuren, of het nu binnenin of buiten mij is. En dat wat er ook verschijnt, het veranderd voortdurend op een voor mijn conceptuele geest onnavolgbare wijze.

Als ik open aanwezig kan zijn bij elke conceptuele of emotionele reactie in mij bij het ontmoeten van iemand, zonder verwachting en zonder oordeel, dan voel ik hoe het mysterie van diep contact zich kan ontvouwen. Elke vorm van waakzaamheid van mijn kant, en poef, weg contact.

Zonder vrees zijn

Ik vind het zonde van mijn tijd om waakzaam te zijn, zoals onze regering ons oproept. Dat wil niet zeggen dat je maar passief moet zijn. Maar, ik wil me niet door angst laten leiden. Een vriendin van mij zei laatst: “Liever dat mijn handtas gestolen wordt dan dat ik er de hele tijd angstig op moet letten”. En daar ben ik het helemaal mee eens.

Ik vind het pijnlijk dat sommige mensen zich angstig laten maken door een verloren tas op een station of dat een verdacht pakketje in een trein het hele spoor ontregeld. Als Nelson Mandela bang was geweest, of Ghandi, of Winston Churchill, of de mensen van Amnesty International, dan zouden we nu een heel andere wereld hebben.

Ik ben heel erg blij met de reactie van onze Koningin Beatrix, die weliswaar zeer geschokt is, maar ook graag in het openbaar wil blijven verschijnen op Koninginnedag. Ik ben blij met ons Koninklijk huis. Hulde.

---

^[i] Hans Korteweg et al. (2004). Longchenpa – Het juwelenschip: een gids tot het besef van pure en totale aanwezigheid, het universeel scheppende principe. Cothen: Felix Uitgeverij.

Het orgineel van deze weblog staat op www.dezilverster.nl/blog.php?a=2009-05-17.
Copyright © Peter Hofstee, de Zilverster Coaching. Alle rechten voorbehouden.