Hersenmythe

Hoeveel procent van je hersencellen gebruik je eigenlijk? Als je denkt dat het er maar 10% zijn dan geloof je in een mythe uit 1900. Je gebruikt namelijk de volle 100%. Ik heb dit verhaal van 10% al meerdere keren gehoord bij workshops en ik vond het elke keer niet geloofwaardig. En nu las ik het in een boek van Margriet Sitskoorn: Het maakbare brein.^[i]

Zij vertelt dat de wetenschappelijke literatuur er geen bewijs voor vindt. Maar nog mooier vind ik dat ze een gedachte-experiment doet. Stel je namelijk eens voor dat het waar is. Dan kan een hersenchirurg 90% van je hersenen wegsnijden en houdt je nog maar hersenen over met de omvang van een schaap. Volgens mij voel je direct aan dat dat niet kan. En we kennen allemaal wel iemand met een lichte of minder lichte hersenbeschadiging. Ik ken iemand die na een hersenbloeding gedeeltelijk zijn spraak verloor en het kostte haar veel oefenen om daar weer iets van terug te krijgen, maar helemaal normaal spreken was er niet meer bij. Kortom, als er iets wegvalt van je hersenen dan krijg je functie-uitval of functieverlies. Er zijn ook mensen bij wie het karakter zelfs verandert (zie de boeken van Oliver Sacks^[ii]).

Dat wil niet zegen dat je niet kan veranderen en dat je brein heel veel nieuws kan leren. En daar gaat het boek verder over. Margriet Sitskoorn vertelt bijvoorbeeld over experts^[iii] die, door heel veel feiten te kennen, hun werkgeheugen min of meer uitbreiden naar hun lange termijn geheugen. Daardoor kunnen zij zaken overzien en uit het hoofd berekenen, die voor een niet-expert niet te doen zijn. Het werkgeheugen zelf kan maar 5 tot 7 items bevatten en is dus beperkt. Een expert heeft als het ware een superwerkgeheugen ontwikkeld.

Onderzoek naar de ontwikkeling van expertise in verschillende terreinen doet vermoeden dat ervaring en gerichte intensieve training van vrijwel iedereen een uitmuntende musicus, sporter, schaakgrootmeester, vul maar in, kan maken. En dat stemt hoopvol.

---

^[i] Margriet Sitskoorn (2007). Het maakbare brein: Gebruik je hersens en wordt wie je wilt zijn. Amsterdam: Bert Bakker.

^[ii] Oliver Sacks (2005). De man die zijn vrouw voor een hoed hield. Amsterdam: Meulenhoff

^[iii] Margriet Sitskoorn (2007), hoofdstuk 6, paragraaf De hersenen van een genie, p. 139-145.

Het orgineel van deze weblog staat op www.dezilverster.nl/blog.php?a=2009-03-26.
Copyright © Peter Hofstee, de Zilverster Coaching. Alle rechten voorbehouden.

90 seconden

Ik las een mooi boek van Jill Bolte Taylor^[i]. Ze is een neurologe die een hersenbloeding kreeg en van binnenuit kon navertellen wat er gebeurde^[ii]. Naast een heel persoonlijk verhaal geeft ze een heel mooie beschrijving van hoe de hersenen werken en het verschil tussen linker en rechterhersenhelft. Of beter gezegd, het verschil tussen talig, methodisch en lineair in de wereld staan of beeldend, invoelend en holistisch in de wereld staan. Maar waar ik het in nu over wil hebben is een ontdekking van haar over dat onze emoties maar 90 seconden duren en dan vanzelf uitdoven. Dat biedt handvaten om met angst, boosheid en stress om te gaan.

Limbisch systeem

Onze emotionele programma’s worden bepaald door het limbisch systeem. Onderdeel van het limbisch systeem zijn de amygdala, betrokken bij primitieve emoties zoals angst en agressie, en de hypothalamus, die het autonome zenuwstelsel reguleert door middel van hormonen. Dit is hetzelfde systeem dat ook betrokken is bij stressfysiologie (zie de weblog over stressresponse).

De programma’s van het limbisch systeem worden automatisch opgeroepen, voordat onze frontale cortex inschakelt. Dat is waar ons vermogen om te plannen en na te denken zit (zie de weblog over aandachtsvernauwing). Dus voordat we cognitief kunnen reageren is bij heftige emoties (angst of boosheid), ons limbisch systeem al actief en stromen de bijbehorende hormonen al door ons lichaam. Maar, na 90 seconden is dit systeem uitgewerkt en zijn de hormonen uit onze bloedsomloop weggespoeld. De amygdala schakelt in eerste instantie de frontale cortex trouwens uit, want het gaat om een snel overlevingsmechanisme in geval van gevaar en voor rustig nadenken is dan geen tijd. Vechten of vluchten, dat zijn de opties en daar wordt je lichaam op voorbereid.

Heftigheid duurt maar 90 seconden

Wat Jill Bolte Tayler mooi beschrijft (o.a. in hoofdstuk 17 ‘Ken je macht’) is dat als een heftige emotie langer duurt, dus als je heel lang boos of bang bent, dat je dan zelf het systeem aan blijft jagen. Echter, dat is, na 90 seconden, een keuze (hoewel mogelijk vanuit een psychisch automatisme). Dus de kunst is om bij heftige emoties te accepteren dat ze starten, er gewoon bij te blijven en er niet mee door te gaan.

Wat te doen?

Een beter antwoord is er met aandacht (wakkerte of mindfulness) bij te blijven. De heftigheid komt op, ik voel de volle energie, hoe het door me heen raast, hoe ik wil reageren en het gevoel van urgentie. En ik laat elk oordeel, elke nagedachte los. En als nagedachte opkomt, dan ga ik er niet in door. De heftigheid dooft dan van zichzelf uit en kan ik rustig nadenken waar het mee te maken heeft en of ik iets wil doen of zeggen of juist helemaal niet.

Eerst leek dat eigenlijk ongelooflijk, vanwege mijn neiging om erg in emoties te geloven en direct te reageren, maar nu zie ik dat ze er helemaal zijn en me tegelijkertijd niet hoeven te dicteren. Dat geeft me vrijheid om te reageren zoals passend is. Ik snap ook ineens grootmoeders advies om tot 10 te tellen.

Niet gevoelloos

Even voor alle duidelijkheid: het gaat niet om emoties onderdrukken of gevoelloos worden. Om te beginnen lukt dat niet, het limbisch systeem is al volop actief voordat jij door hebt wat er speelt en voordat je dus iets kunt onderdrukken of negeren. De waarde zit erin dat je emoties volledig hun gang laat gaan, het effect op jezelf erkent en daar rustig bij aanwezig blijft zonder er op door te gaan.

---

^[i] Dr. Jill Bolte Taylor (2008). Onverwacht inzicht: het persoonlijke verhaal van een neurologe over haar hersenbloeding. Utrecht/Antwerpen: Kosmos Uitgeverij.

^[ii] Zie ook een lezing van haar op: www.youtube.com/watch?v=UyyjU8fzEYU.

Het orgineel van deze weblog staat op www.dezilverster.nl/blog.php?a=2009-03-19.
Copyright © Peter Hofstee, de Zilverster Coaching. Alle rechten voorbehouden.

De zes vajra verzen

Deze vajra verzen vormen een perfecte samenvatting van de Dzogchen instructies. Dzogchen is geen religie en het vraagt niet om ergens in te geloven. Het vraagt dat iemand zichzelf observeert en ontdekt wat zijn eigen staat is. Het gaat over oerstaat van iemands eigen natuur. Om deze te ontdekken is geen geleerdheid nodig. Het is in zijn aard voorbij intellectuele of historische context. Het vraagt wel geduld en training om voorbij de altijd wilde gedachten en emoties te kijken en de openheid van geest om daadwerkelijk te schouwen.

Ik heb ze uit het boek ‘The Crystal and the Way of Light’ van Namkhai Norbu^[i], een Dzogchen boek. In de origineel Tibetaanse schrijfwijze beslaan deze verzen precies zes regels. Ze zijn gecomponeerd in 800 na Christus door Padmasambhava. De vertaling is overgenomen uit ‘de heilige blik’ van Hans Knibbe^[ii] met enige aanpassingen uit een ander boek van Namkhai Norbu^[iii] en van mijzelf.

Although apparent phenomena
manifest as diversity
yet this diversity is non-dual,

and of all the multiplicity
of individual things that exist
none can be confined in a limited concept.

Hoewel de fenomenen die verschijnen
zich manifesteren als verscheidenheid,
is deze verscheidenheid niet-duaal,

en van alle veelheid
van individuele dingen die bestaan,
kan geen gevangen worden in een beperkt concept.

Staying free from the trap of any attempt
to say it’s ‘like this’ or ‘like that’,

it becomes clear that all manifested forms
are aspects of the infinite formless,
and indivisible from it,
are self-perfected.

Als je vrij blijft van elke verleiding
om wat is te beschrijven als ‘zus’ of ‘zo’,

wordt duidelijk dat alle gemanifesteerde vormen
aspecten zijn van het oneindige vormloze,
en dat ze, onafscheidelijk daarvan,
perfect zijn van zichzelf.

Seeing that everything is self-perfected
from the very beginning,
the disease of striving for any achievement
comes to an end of its own accord,

and just remaining in the natural state as it is,
the presence of non-dual contemplation
continuously, spontaneously arises.

Als je ziet dat alles perfect is van zichzelf,
vanaf het allereerste begin,
houdt de ziekelijke neiging om te streven naar verwerving van iets
uit eigen beweging op,

en zo, verwijlend in de natuurlijke staat,
rijst de presentie van niet-duale contemplatie
voortdurend en spontaan op.

---

^[i] Chögyal Namkhai Norbu (2000). The Crystal and the Way of Light: Sutra, Tantra and Dzogchen. Ithaca: Snow Lion Publications.

^[ii] Hans Knibbe (1998). De Heilige blik: het derde perspectief. Utrecht: de School voor Zijnsoriëntatie.

^[iii]Namkhai Norbu (1994). Dzokchen: De volmaakte staat van zijn. Amsterdam: Uitgeverij Karnak.

Het orgineel van deze weblog staat op www.dezilverster.nl/blog.php?a=2009-03-12.
Copyright © Peter Hofstee, de Zilverster Coaching. Alle rechten voorbehouden.

De herberg (vrij naar Rumi)

Ik kreeg laatst het gedicht van Rumi ‘De herberg’ (hier te vinden) uitgereikt. Ik vind het een mooi gedicht omdat het verwoord dat allerlei stemmingen en emoties aan ons voorbij trekken en wij daar vriendelijk mee om kunnen gaan. Iets in het gedicht irriteerde me ook, in het bijzonder het laatste deel waarin staat dat de hemel al deze zaken langs stuurt als raadgever. Op die manier wordt voor mij juist het mooie van het gedicht, dat alles op zijn tijd langskomt, om zeep geholpen. En die hemel, die instantie buiten ons, boven ons, als laatste toevluchtsoord, waar God woont, die bestaat niet, is een concept van de duale psyche. Zoek de Boeddha nooit buiten jezelf.

Toen ik wat beter ging lezen vond ik nog een paar passages die juist de hechting aan emoties benadrukt. Emoties begroet je niet, je laat ze helemaal bestaan, je bent erbij, en herkent ze als manifestaties van Zijn. Juist een houding aannemen tegenover emoties (en gedachten etc.) bestendigt de idee dat ze iets zijn. En dat je er iets mee moet. Nee, ze komen langs, en dat zijn ze, fenomenen die langs komen. Meer niet. Je diepste aard is nooit gebonden geweest!

Dus heb ik een poging gewaagd om het gedicht wat aan te passen.

De herberg (Dzogchen style)

Dit mens-zijn is een soort herberg
Elke ochtend weer een nieuw bezoek.

Een vreugde, een depressie, een benauwdheid,
een flits van inzicht komt
als een onverwachte gast.

Aanschouw ze, accepteer ze niet en verwerp ze niet!
Zelfs als er een menigte verdriet binnenstormt,
die met geweld je hele huisraad kort en klein slaat.

Kijk onbevangen naar de aanwezigheid van elke gast,
misschien komt hij de boel ontruimen
om plaats te maken voor extase….

De donkere gedachte, schaamte, het venijn,
ban hun ellende niet uit
en klamp je niet vast aan de geluk brengende gasten.

Besef ten volle hun innerlijke energie.
Ontken niet dat je stuk voor stuk iets met ze hebt
en herken ze als leeg, als het spel van pure ervaring.

Het orgineel van deze weblog staat op www.dezilverster.nl/blog.php?a=2009-03-05.
Copyright © Peter Hofstee, de Zilverster Coaching. Alle rechten voorbehouden.