Stress als gezonde reactie

Er is niets mis met stress. Stress is een gezonde reactie op een uitdagende situatie. Stress activeert ons en maakt energie en concentratie vrij om iets lastigs aan te pakken. Het gaat pas mis als we onszelf niet genoeg ruimte geven om te ontspannen, om te revitaliseren, na afloop van de stress. In een vorige weblog (20 februari 2007) heb ik daar al eens over geschreven.

Normale reactie

Biologisch bekeken is stress een reactie op gevaar. We signaleren een beer, worden zeer alert en wegen onze mogelijkheden: muisstil blijven (freeze), wegrennen (flight) of gaan vechten (fight). Het muisstil blijven is de eerste reactie waar bij we onze zintuigen wijd openen en onze aandacht vrij maken voor het (mogelijke) gevaar. Voor het vluchten of vechten activeert ons lichaam een hele scala aan hormonen (o.a. adrenalinen) en het sympatische (activerende) deel van het autonome zenuwstelsel. Dat is een goede zaak, want zonder dat hadden we het als diersoort mens niet lang uitgehouden^[i].

Als we eenmaal van de beer afzijn, verslagen of op een veilige plek aanbeland, dan kunnen we uitrusten en onze wonden likken (want een pijntje of een wondje was ons we bij het vechten of vluchten helemaal niet opgevallen). Als het goed is herstellen we dan (via andere hormonen en het parasympatische deel van het autonome zenuwstelsel). En als we goed uitgerust zijn, dan kunnen we er weer tegenaan.

Te weinig rust

Dus waar gaat het vaak mis? Ik zie drie dingen. Ik zie een cultuur waarin uitrusten niet gestimuleerd wordt. Ik zie een fysiologische reactie waardoor we niet door hebben dat we oververmoeid zijn. En ik zie een psychologische component waarom we maar door gaan.

Cultuur zonder rust

We leven in een cultuur waarin het normaal is om alsmaar door te gaan, om te scoren en succes te behalen. Om, ook in onze vrij tijd, onophoudelijk op zoek te gaan naar nieuwe impulsen. Een cultuur waarin uitrusten en tot jezelf komen geen aandacht krijgen. Zie bijvoorbeeld dit artikel: Tieners steeds vaker chronisch moe en een artikel over fouten die arts-assistenten maken door de ‘te lange werkdagen, een hoge arbeidsdruk en te grote verantwoordelijkheid’.

In de hogere regionen van het bedrijfsleven is het zelfs helemaal ‘not done’ om vermoeidheid te tonen en toe te geven dat je even tijd nodig hebt. Het wordt gezien als een teken van zwakte en dat heeft een negatief effect op je carrière kansen.

Ongevoelig voor vermoeidheid

Daarnaast maakt de stressfysiologie ons ongevoelig voor vermoeidheid en pijn. Het blijkt ook dat mensen die oververmoeid zijn dat van zichzelf niet doorhebben (al kan ik het artikel waar dat in staat nu even niet vinden). Ik herken dit zelf ook. Pas als ik ga uitrusten na een stevige klus merk ik hoe moe ik ben. Dan ben ik ook helemaal uitgeteld. Maar eigenlijk was dat al die tijd al zo. Als je overigens beter op je lichaamssignalen leert letten dan zijn die er wel. Als je vermoeid bent dan adem je minder ontspannen en zit en loop je ook niet ontspannen. Hiermee samen hangt het mechanisme van compensatoire stress. Daarover in een andere weblog meer.

Psychologische makeup

Dan zit er ook nog iets ‘tussen de oren’. Mensen die last hebben van stress zijn over het algemeen hard werkend, willen het goed doen (tot op het perfectionistische) en nemen teveel verantwoordelijkheid of zegen niet snel nee. Gebrek aan timemanagement vaardigheden, gebrekkige conflicthantering e.d. kan dan mede oorzaak zijn, maar tevens zie ik een poging om, via het werk, te voorzien in een diep gevoel van tekort te schieten of niet geliefd te zijn. Dat diepe gevoel is onbewust. Ik schreef daar o.a. over in een oude weblog van 26 november 2006. Wat mij betreft is naast het trainen van vaardigheden ook persoonlijk onderzoek op z’n plaats (waarover een andere keer meer).

---

^[i] Zie ook het artikel van Oswald Knaap (2007), Als de Dodo bang was geweest…, De Cirkel, 35, 41-55.

Het orgineel van deze weblog staat op www.dezilverster.nl/blog.php?a=2008-09-25.
Copyright © Peter Hofstee, de Zilverster Coaching. Alle rechten voorbehouden.